حتما شما هم با شنیدن خبر کسب قهرمانی در مسابقات کشوری شطرنج توسط سه نوجوان که به‌طور متوسط 14‌سال دارند، حیرت کرده و زیر لب یک آفرین به آنها گفته‌اید. حتما از این هم تعجب کرده‌اید که این مسابقات در رده بزرگسالان برگزار شده و با این حال علیرضا فیروزجاه با 13‌سال سن، آرین غلامی با 14سال و پرهام مقصودلو با 15‌سال توانسته‌اند به‌ترتیب مقام اول تا سوم را کسب کنند. 

نکته جالب در این میان این است که این نوابغ کم سن و سال هر سه از شهرهای شمال کشور بوده‌اند؛ علیرضا فیروزجاه از بابل، آرین غلامی از قائمشهر و پرهام مقصودلو از گرگان. به‌علاوه به‌دنبال کشف رازهای موفقیت این نوجوانان هستید و می‌خواهید بدانید چه عواملی در موفقیت آنان موثر بوده اما شاید ندانید که محل زندگی این نوجوانان هم در قهرمانی آنان تاثیر داشته است.

 ما در این مطلب از سبک زندگی، محیط و آب و هوای محل زندگی و روند قهرمانی این نوجوانان برای‌تان خواهیم گفت. به‌علاوه دکتر پریناز بنی‌سی، روانشناس تربیتی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد ‌و دکتر حسین ایمانی  متخصص تغذیه از عوامل موثر در این قهرمانی پرده‌پرداری می‌کنند. 

غذای دریایی حرف اول را می‌زند

علیرضا فیروز‌جاه


از 8سالگی به شطرنج علاقه داشتم و با برادرم بازی  می‌کردم. همین باعث شد پدر و مادرم مرا برای آموزش بهتر به کلاس بفرستند و بعدها که حرفه‌ای‌تر شدم برای آموزش منسجم‌تر مرا به هیات شطرنج استان معرفی کردند. برنامه غذایی منظمی دارم. سبزیجات، آجیل، ماهی و میگو در برنامه غذایی ما حتما موجود است. 

البته باید اشاره کنم که غذاهای دریایی، زیتون، مرکبات هم ‌که جزء غذاهای اصلی مازندران است. علاوه بر فوتبال، ایروبیک و پیاده‌روی در طبیعت جزء ورزش‌های موردعلاقه‌ام است که همزمان با شطرنج آنها را انجام می‌دهم. در مدرسه هم جزو دانش‌آموزان موفق هستم و ریاضی یکی از درس‌های مورد‌علاقه من است.

 به‌ندرت سراغ فست‌فود می‌روم

آرین غلامی


به‌دلیل تمرینات نمی‌توانم مثل بچه‌های دیگر به مدرسه بروم و مادرم به من آموزش می‌دهد. در مسابقات هم درس می‌خوانم و نمراتم خوب است. ‌شب‌ها زود می‌خوابم، به درس ریاضی علاقه دارم اما دوست دارم شطرنج را ادامه بدهم. گاهی اوقات برای استراحت به طبیعت می روم. ‌در 5‌سالگی ژیمناستیک کار می‌کردم اما به‌خاطر آسیب‌دیدگی دست آن را رها کردم و شطرنج را دنبال کردم. 

خوشبختانه استعداد داشتم و در مسابقات رتبه می‌آوردم. پدر و مادرم به تغذیه سالم اهمیت می‌دهند. مصرف فست‌فود را به حداقل رساندیم و تا می‌توانیم غذای سالم مصرف می‌کنیم. میگو و ماهی و زیتون در بسیاری از وعده‌های غذایی ما وجود دارد. 

هفته‌ای یک‌بار ماهی می‌خورم

پرهام مقصودلو


از 9سالگی با پدرم شطرنج بازی می‌کردم، همین باعث شد که کم‌کم علاقه‌مند شوم. در 10‌سالگی وارد آموزش حرفه‌ای شطرنج شدم و همزمان درسم را هم خوب می‌خوانم. من در مدرسه تیزهوشان درس می‌خوانم اما به‌دلیل تمرینات شطرنج چندین ماه از مدرسه غایب هستم. 

با این حال و با‌توجه به سختگیری‌هایی که در مدارس تیزهوشان وجود دارد باز هم جزو ممتازان هستم. برای تمرینات معمولا مواد قندی را در برنامه غذایی جای می‌دهیم، هفته‌ای یک‌بار ماهی می‌خورم، انواع میوه را دوست دارم و مصرف می‌کنم. مطالعه و حل جدول هم جزء علایق اصلی من است و زیاد آنها را انجام می‌دهم. به درس شیمی علاقه دارم و می‌خواهم در آینده پزشک شوم. 

تحلیل روانشناس تربیتی از سبک زندگی قهرمانان نوجوان 

دلایل موفقیت علیرضا، پرهام و آرین

با مرور گفته‌های قهرمانان نوجوان مشخص است که تغذیه سالم، غذاهای دریایی، ورزش و توجه به اوقات فراغت آنها در دوران کودکی توسط والدین از‌جمله وجوه اشتراک زندگی این سه نوجوان است که در کنار زندگی در شهرهای شمالی کشور باید به آن توجه کرد. دکتر بنی‌سی، روانشناس ابعاد این قهرمانی را بررسی می‌کند و می‌گوید: مسلما سبک زندگی یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر رشد مهارت‌های ذهنی افراد است، تغذیه، خواب کافی، تمرین و پشتکار، تقویت و کار کشیدن از مغز، حتی وضعیت خانواده به لحاظ تعداد فرزندان، تحصیلات پدر و مادر و... همه و همه می‌تواند در روند موفقیت این نوجوانان در مهارت‌های ذهنی و ورزش شطرنج موثر باشد. از این رو همه فاکتورهای موثر در قهرمانی این گروه نوجوان را بررسی می‌کنیم. 

انتخاب درست بازی‌های کودکانه  

اما در کنار سبک زندگی ممکن است متغیرهای دیگری هم تاثیرگذار باشد. خانواده‌هایی که علاوه بر تغذیه و فعالیت‌های مغزی فرزندان‌شان به نوع بازی کودکان نیز توجه دارند در این زمینه موفق‌تر عمل می‌کنند. درگیر شدن فرزندان در بازی‌های فکری و گروهی و بازی‌هایی که فعالیت‌های ذهنی و جسمی را هر دو با هم به‌کار می‌گیرد، می‌تواند در موفقیت‌های بعدی فرزندان بسیار موثر باشد. نوجوانانی که در ورزش شطرنج قهرمان شده‌اند، به احتمال بسیار زیاد از کودکی در بازی‌های فکری و گروهی به‌علاوه سرگرمی‌هایی که فعالیت جسمی را می‌طلبد درگیر بوده‌اند و این می‌تواند تاثیر بسیار زیادی داشته باشد. ورزش‌ها و تفریحات دیگر جسمی هم برای پیشرفت مهارت‌های ذهنی لازم است و همان‌طور که دیده‌ایم این نوجوانان، جسم خود را نیز تقویت می‌کنند.

استعدادیابی به‌موقع 

کشف استعداد و توجه به علاقه ذاتی فرزندان راه مهمی برای کسب موفقیت‌های چشمگیر است. این موضوع بر هیچ کس پوشیده نیست که بسیاری از ما کاری را که به آن علاقه داریم با میل و رغبت زیادی انجام می‌دهیم و برعکس، کاری که آن را دوست نداریم یا پشت گوش می‌اندازیم یا در آن موفق نمی‌شویم. مسلما یکی از مهم‌ترین علت‌های موفقیت این نوجوانان علاقه ذاتی و استعداد ورزش شطرنج بوده که خوشبختانه به‌درستی توسط والدین کشف شده است. در بسیاری از مواقع معمولا فرد در کودکی و در محیط خانواده با این فعالیت‌ها آشنا می‌شود و بعد نسبت به آن علاقه نشان می‌دهد. در هر صورت باید فعالیت‌های مختلف برای فرزندان در‌نظر گرفته شود تا بتوان کشف کرد که علاقه و استعداد ذاتی او چیست.


 زندگی کنار جنگل و دریا

زندگی در شهرهایی که آب و هوای خوبی دارند، ازدحام، شلوغی و ترافیک کمتر است، فرد با زندگی در این شهرها آرامش بیشتری کسب می‌کند که می‌تواند در قهرمانی این نوجوانان تاثیر شگرفی داشته باشد. مسلما یک مقایسه کوچک می‌تواند موضوع را روشن‌تر کند؛ کسی که برای رفت‌و‌آمد با ترافیک درگیر نیست، وقت بیشتری برای رسیدگی به علایق خود دارد، در آب و هوای تمیزی رشد می‌کند و کارکرد‌های ذهنی او بهتر عمل خواهند کرد. مسلما نبود انواع آلودگی‌های صوتی، هوا، استرس و... در این افراد کمتر و تمرکزشان روی مهارت‌های ذهنی بیشتر است. دقیقا همین است که می‌بینیم افرادی که در شهرهای کم‌جمعیت‌تر و آرام‌تر زندگی می‌کنند، شادتر هستند. 

به‌علاوه این را هم در‌نظر داشته باشید که ذهن با دیدن مناظر زیبای طبیعت مسلما برای فعالیت‌های بعدی آماده‌تر است و پردازش روانی انجام می‌شود. همین است که سفر به طبیعت و هوای خوش تا این حد روح و روان‌مان را تازه می‌کند و اکثر ما برای تمدد اعصاب به شمال کشور سفر می‌کنیم. مسلما کسی که با جنگل و دریا ارتباط دارد و در زندگی روزمره مناظر طبیعی زیبایی می‌بیند، آرام‌تر و شادتر است و عملکرد ذهنی موثرتری دارد، بنابراین زندگی در شهرهای خوش آب و هوای شمالی نیز در موفقیت هر سه این نوجوانان که ساکن شمال شهر هستند تاثیر داشته است. 

خوراکی‌های قهرمان‌پرور را بشناسید

دکتر حسین ایمانی، متخصص تغذیه هم درباره تغذیه قهرمانان نوجوان معتقد است: تغذیه سالم یکی از اساسی‌ترین عوامل سلامت و موفقیت است. غذاهایی که برای تقویت مغز مهم هستند شامل غذاهای دریایی (ماهی، میگو و...)، سبزیجاتی مثل کلم، اسفناج، جوانه گندم و...، انواع آجیل خصوصا گردو و بادام‌زمینی، میوه‌ها خصوصا میوه‌های حاوی ویتامین‌C که هم برای بهبود عملکرد مغز و هم برای کاهش استرس مفید است مثل مرکبات، زردآلو و...، حبوبات، جگر، لبنیات و... همگی برای بهبود عملکرد مغز مفید هستند. این مواد غذایی به‌علاوه آب کافی باید در برنامه غذایی روزانه ورزشکاران وجود داشته باشد و در طولانی‌مدت مصرف شوند. 

همان‌طور که این قهرمانان گفته‌اند در غذای خود از غذاهای دریایی، میوه و سبزیجات خصوصا مرکبات، آجیل و... استفاده می‌کنند که تغذیه خوبی برای عملکرد مغز محسوب می‌شود. همچنین پرهیز از مصرف فست‌فودها هم در این میان حائز‌اهمیت است که در زندگی این نوجوانان وجود دارد. نکته مهم دیگر هم این است که ورزشکارانی که می‌خواهند برای مسابقات آماده شوند باید از مایعات، کربوهیدرات‌ها، پروتئین و چربی‌های مفید نیز بهره‌مند شوند.

شرط اول؛ هدف، انگیزه و پشتکار

همه می‌دانیم که تلاش و پشتکار در هر فعالیتی می‌تواند موفقیت را تضمین کند. بسیاری از نوابغ و دانشمندان ما در سخنان خود به این موضوع اشاره کرده‌اند که با شکست از پا ننشسته و تلاش خود را ادامه داده‌اند. کسی که با اولین ناکامی، فعالیت خود را رها می‌کند و از این شاخه به آن شاخه می‌پرد مسلما نمی‌تواند قهرمان جهان شود. این نوجوانان با تلاش و تحمل سختی‌ها توانسته‌اند به این مقام برسند. به‌علاوه تعیین هدف هم بسیار مهم است که انگیزه مضاعفی را برای رسیدن به هدف به فرد می‌دهد. بنابراین تعیین هدف قهرمانی و برنامه‌ریزی برای آن کمک بسیار زیادی به این نوجوانان کرده است. 

درسخوان‌تر از بقیه می‌شوند!

این افراد مسلما قدرت زیادی در حل مسئله دارند، زیرا به‌دلیل ذات رشته خود برای کوچک‌ترین حرکتی در مهره‌ها، باید برنامه، دلیل و پیش‌بینی داشته باشند. به‌علاوه از بهترین تکنیک‌ها استفاده می‌کنند و دائم به‌دنبال بهترین راه هستند، بنابراین مهارت‌های حل مسئله در این افراد پیشرفته‌تر است و معمولا بهترین راه‌ها را برای حل مشکلات خود می‌یابند. البته به احتمال خیلی زیاد این نوجوانان در درس هم موفق هستند و به درس‌هایی که مهارت حل کردن را می‌طلبد علاقه‌مند هستند.


قهرمانی در شطرنج به معنای هوش بالاست؟

با اینکه قهرمانان نوجوان در سنین پایین توانسته‌اند مهارت‌های ذهنی خارق‌العاده‌ای داشته باشند و در جهان مقام بیاورند اما به لحاظ علمی نمی‌توان این برچسب را زد که قطعا و لزوما این افراد باهوش‌تر از سایر افراد جامعه هستند. به‌طور کلی اکثر انسان‌ها در حد متوسطی از هوش قرار دارند و تعداد کمی هستند که هوش پایین یا بالاتر از نرمال داشته باشند. 

آنچه مهم است نوع استفاده و کاربرد هوش است؛ یک نفر از هوش خود استفاده می‌کند و قهرمان شطرنج می‌شود، یک ‌نفر از هوش خود استفاده می‌کند خلافکاری‌های پیچیده انجام می‌دهد ‌و یک نفر هم اصلا استفاده‌ای از هوش خود نمی‌کند و یک زندگی یکنواخت دارد. محیط زندگی، لایف استایل، نوع کارکردهایی که از هوش گرفته می‌شود و... همگی می‌تواند در عملکرد ذهنی موثر باشد. 

آیا قهرمانان حتما در آینده هم موفق هستند؟

موفقیت در سن کم و در ورزش و مهارت‌های ذهنی، لزوما به معنای موفقیت قطعی در آینده نیست. اگر این افراد بتوانند روند زندگی سالم و تلاش خود را ادامه بدهند، می‌توانند راه موفقیت را طی کنند. به‌علاوه اینکه بتوانند توانایی‌های خود را با گذشت زمان ارتقا هم بدهند و در همان سطح نمانند. عکس این قضیه نیز صادق است و آن اینکه برخی افراد که در سن پایین موفق می‌شوند ممکن است دچار غرور شوند و با خود بگویند من با سن کم توانسته‌ام قهرمان شوم، پس کافی است و دیگر نیازی به تلاش ندارم. 

این غرور می‌تواند مانعی برای پیشرفت و تلاش باشد و جلوی موفقیت‌های بعدی را بگیرد. افراد باید در هر سنی خود را به اندازه همان سن بشناسند و قوت و ضعف خود را درنظر بگیرند. نوجوانی که در سن پایین قهرمان جهان می‌شود باید با برنامه‌ریزی برای آینده حرکت کند، نقاط ضعف و اشتباهات خود را با کمک والدین پیدا کند و دائم در حال ارتقای مهارت‌های خود باشد. 

 زندگی شخصی قهرمانان چطور پیش می‌رود؟

این موضوع که آیا افراد موفق یا قهرمانان در زندگی شخصی، ازدواج و روابط میان فردی هم می‌توانند موفق باشند یا نه، به نوع نگاه افراد به قهرمانی بر می‌گردد. اگر قهرمانی ابزاری برای مطرح شدن و فخر فروشی باشد، حالت منیت، خودخواهی، یک‌دندگی و... حاکم می‌شود؛ همین موضوع می‌تواند منجر به بروز مشکلات شود. اما اگر قهرمانی عاملی باشد که در جهت پیشرفت از آن بهره بگیرند، خود را بهتر شناخته، فروتن باشند و بخشش و گذشت بیشتری داشته باشند مسلما در روابط میان فردی خود نیز موفق خواهند بود.

عوارض استرس‌های قهرمانی چیست؟

مسلما با پیشرفت و کسب مقام، استرس و فشار روانی برای قهرمانان بیشتر خواهد شد؛ زیرا دائم این فکر وجود دارد که باز هم قهرمان شوند و راه سخت‌تری را در پیش خواهند داشت. به‌هرحال این نوجوانان الان در سطح جهان مطرح هستند و خانواده، مدرسه، فدراسیون و بقیه افراد جامعه انتظار زیادی از اینها دارند.  اصولا در بحث ورزش و در مقاطع بالای قهرمانی متخصص روانشناسی ورزش در تیم حضور دارد و به لحاظ روانی، ورزشکاران را ساپورت می‌کند. این متخصصان، خصوصا قبل از مسابقات قهرمانی، تکنیک‌های غلبه بر استرس را به ورزشکاران می‌آموزند. 


یک توصیه مهم به والدین قهرمانان

آنچه اهمیت دارد این است که آرامش و غلبه بر استرس ناشی از رقابت ورزشی باید در تمام زندگی این افراد جاری باشد؛ مهم‌ترین رکن ایجاد آرامش هم خانواده و خصوصا والدین هستند. فرزندان خصوصا در این سن کم، به والدین خود به‌عنوان الگو نگاه می‌کنند. والدینی که استرس دارند و فرزندان خود را برای موفق شدن تحت‌فشار قرار می‌دهند، نمی‌توانند آرامش را منتقل کنند. والدین این  قهرمانان باید نقش حمایتی و پشتوانه بودن خود را تقویت کنند و کنار فرزندان خود باشند. 

یک توصیه بسیار مهم برای والدین قهرمانان این است که دوست داشته شدن و خوب بودن فرزندان خود را به کسب مقام قهرمانی منوط نکنند. به این معنا که والدین به فرزندان خود یاد بدهند ‌که بهتر است تمام تلاش خود را برای موفقیت به‌کار بگیرند اما در عین حال باید این باور را نیز به فرزندان خود بدهند که در هر صورت مورد علاقه و حمایت خانواده هستند. والدین باید این باور را ایجاد کنند که فرزندان‌شان چه قهرمان شوند و چه نتوانند موفق شوند باز هم دوست داشتنی و موردعلاقه خانواده هستند. همین کار کوچک می‌تواند فشار روانی زیادی را از دوش این نوجوانان بردارد.